Bệnh đậu mùa khỉ, cách phòng
ngừa bệnh đậu mùa khỉ Đậu mùa khỉ (monkey pox) là bệnh truyền nhiễm cấp tính,
có khả năng gây dịch, do vi rút đậu mùa khỉ gây ra. Bệnh có nguồn gốc từ Châu
Phi, lây truyền từ động vật sang người và từ người sang người qua tiếp xúc trực
tiếp với tổn thương da, dịch cơ thể, qua quan hệ tình dục, giọt bắn đường hô hấp,
vật dụng của người bị nhiễm và lây truyền từ mẹ sang con. Bệnh có các triệu chứng
chính là sốt, phát ban dạng phỏng nước và sưng hạch ngoại vi, có thể gây biến
chứng nặng dẫn tới tử vong.
1. Các giai đoạn bệnh: Bệnh diễn biến qua các giai đoạn sau:
1.1. Giai đoạn ủ bệnh: Từ 6 đến 13 ngày, (dao động từ 5 đến 21 ngày). Người nhiễm không
có triệu chứng và không có khả năng lây nhiễm.
1.2.
Giai đoạn khởi phát: Từ
1 đến 5 ngày với các triệu chứng chính là sốt và nổi hạch ngoại vi toàn thân.
Kèm theo người bệnh có thể có biểu hiện đau đầu, mệt mỏi, ớn lạnh, đau họng,
đau cơ. Vi rút có thể lây sang người khác từ giai đoạn này.
1.3. Giai đoạn toàn phát: Đặc trưng bởi sự xuất hiện của các ban trên da, thường gặp sau sốt
từ 1 đến 3 ngày, với tính chất sau:
- Vị trí: Phát ban có xu hướng ly
tâm, gặp nhiều trên mặt, lòng bàn tay, lòng bàn chân. Ban cũng có thể gặp ở miệng,
mắt, cơ quan sinh dục.
- Tiến
triển ban: Tuần tự từ dát (tổn thương có nền phẳng) => đến sẩn (tổn thương cứng
hơi nhô cao) => mụn nước (tổn thương chứa đầy dịch trong) => mụn mủ (tổn
thương chứa đầy dịch vàng) => đóng vảy khô => bong tróc và có thể để lại
sẹo.
- Kích thước tổn thương da: Trung bình từ 0,5
- 1cm.
- Số lượng: Tổn thương da trên một
người có thể từ vài nốt cho đến dày đặc. Trường hợp nghiêm trọng các tổn thương
có thể liên kết với nhau thành các mảng tổn thương da lớn.
1.4.
Giai đoạn hồi phục:
Các triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ có thể kéo dài từ 2 đến 4 tuần rồi tự khỏi.
Người bệnh hết các triệu chứng lâm sàng, các sẹo trên da có thể ảnh hưởng đến
thẩm mỹ và không còn nguy cơ lây nhiễm cho người khác.
2. Phòng bệnh:
2.1. Các biện pháp phòng ngừa
chung để tránh lây nhiễm đậu mùa khỉ bao gồm:
- Tránh tiếp xúc với người/động vật
có thể bị bệnh (bao gồm cả động vật bị bệnh hoặc đã chết ở những khu vực xảy ra
bệnh đậu mùa ở khỉ).
- Tránh tiếp xúc với vật dụng, bề mặt có nguy
cơ nhiễm vi rút đậu mùa khỉ như khăn trải giường, quần áo người bệnh.
- Cách ly, điều trị người bệnh tại cơ sở y tế.
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và các
dung dịch sát khuẩn thông thường sau khi tiếp xúc với người/ động vật nghi ngờ
nhiễm bệnh.
- Sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân khi
chăm sóc người bệnh.
- Thực hiện đánh giá nguy cơ phơi
nhiễm theo các quy định để có biện pháp xử trí phù hợp.
2.2. Phòng bệnh đặc hiệu bằng vắc
xin: Sử dụng vắc xin để phòng bệnh đậu mùa khỉ cho
những nhóm đối tượng có nguy cơ cao.
2.3. Phòng lây nhiễm tại các cơ sở điều trị: Thực hiện nghiêm ngặt việc cách ly
các trường hợp bệnh nghi ngờ, có thể và xác định. Tuân thủ các biện pháp kiểm
soát nhiễm khuẩn, phòng lây nhiễm đối với cán bộ y tế, người chăm sóc người bệnh
và các người bệnh khác tại các cơ sở điều trị theo hướng dẫn của Bộ y tế.
6 KHUYẾN CÁO PHÒNG CHỐNG BỆNH ĐẬU MÙA KHỈ
Bệnh Đậu mùa khỉ thường có các triệu chứng như sốt,
đau đầu, đau cơ, đau lưng, sưng hạch bạch huyết, ớn lạnh, mệt mỏi, phát ban có
thể nhìn giống như mụn nước xuất hiện trên mặt, bên trong miệng hoặc ở các bộ
phận khác của cơ thể như bàn tay, bàn chân, ngực, bộ phận sinh dục hoặc hậu
môn. Bệnh Đậu mùa khỉ có thể tự khỏi trong vòng 2 - 3 tuần; tuy nhiên hay gặp tổn
thương da toàn thân và có hạch to kéo dài 2 - 3 tuần. Bệnh thường nặng ở trẻ
em, phụ nữ có thai hoặc người suy giảm miễn dịch. Để chủ động phòng chống dịch
bệnh Đậu mùa khỉ, Bộ Y tế khuyến cáo người dân chủ động thực hiện các biện pháp
phòng bệnh sau:
1. Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất che
bằng khăn vải, khăn tay, khăn giấy dùng một lần hoặc ống tay áo để làm giảm
phát tán các dịch tiết đường hô hấp; rửa tay bằng chất sát khuẩn dưới vòi nước
chảy ngay sau khi ho, hắt hơi. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.
2. Thường xuyên
rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay.
3. Người có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ
nguyên nhân kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng nghi ngờ cần chủ động liên hệ với
cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời. Đồng thời, cần chủ động tự cách
ly, tránh quan hệ tình dục.
4. Tránh tiếp
xúc gần với người mắc bệnh đậu mùa khỉ, tránh tiếp xúc trực tiếp với những vết
thương, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Trong
trường hợp nơi ở/nơi làm việc có người mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh, cần thông
báo cho cơ quan y tế để được tư vấn và xử trí kịp thời, không tự ý điều trị.
5. Người đến các quốc gia có lưu hành dịch bệnh Đậu
mùa khỉ (khu vực Trung và Tây Phi), cần tránh tiếp xúc với động vật có vú (chết
hoặc sống) như: động vật gặm nhấm, thú có túi, động vật linh trưởng bởi có thể
chứa vi rút đậu mùa khỉ. Khi quay trở về Việt Nam cần chủ động khai báo với cơ
quan y tế địa phương để được tư vấn.
6. Đảm bảo an toàn thực phẩm, thực hiện lối sống lành
mạnh, tăng cường vận động thể lực, nâng cao sức khỏe.